ADHD w przedszkolu: Zrozumienie, Wsparcie i Edukacja
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jest tematem, który budzi wiele emocji i kontrowersji, zwłaszcza w kontekście edukacji przedszkolnej. Dzieci z ADHD często zmagają się z brakiem koncentracji, impulsywnością, niską kontrola emocji, co może być wyzwaniem zarówno dla nich, jak i dla nauczycieli oraz rodziców. W niniejszym artykule przyjrzę się temu, jak najlepiej wspierać dzieci z ADHD w przedszkolu i w domu, korzystając z najnowszych badań i opracowań w tym zakresie.
Czym jest ADHD?
ADHD to zaburzenie, które charakteryzuje się trzema głównymi objawami: nadpobudliwością, impulsywnością oraz brakiem koncentracji. W kontekście przedszkola, nadpobudliwość i impulsywność są szczególnie zauważalne. W szkole, wskazywany jest często brak koncentracji. Dzieci z ADHD mogą mieć trudności w skupieniu się na zadaniach, co może prowadzić do frustracji zarówno ich, jak i nauczycieli. Kluczowe jest, aby zrozumieć, że dzieci te nie mają złych intencji; ich mózgi po prostu funkcjonują inaczej.
Jak funkcjonuje mózg dziecka z ADHD
Zrozumienie, jak funkcjonuje mózg dziecka z ADHD, jest kluczowe dla dostrzegania jego potrzeb oraz wyzwań. ADHD jest wynikiem różnorodnych czynników biologicznych i środowiskowych. Najczęściej jest to uwarunkowane genetyczne.
Przyjrzyjmy się zatem, jak zbudowany jest mózg dziecka z ADHD i jakie są różnice w jego funkcjonowaniu w porównaniu do mózgu dzieci bez tego zaburzenia.
Strukturalne różnice w mózgu
Badania neuroobrazowe wykazały, że dzieci z ADHD mogą mieć różnice w budowie niektórych obszarów mózgu. Oto kilka kluczowych struktur, które mogą funkcjonować inaczej:
Płat czołowy: Odpowiedzialny za funkcje wykonawcze, takie jak planowanie, organizowanie, kontrola impulsów i podejmowanie decyzji. U dzieci z ADHD często obserwuje się zmniejszoną aktywność w tej części mózgu, co może prowadzić do trudności w koncentracji i nadmiernej impulsywności.

Ciało modzelowate: To struktura łącząca obie półkule mózgowe. U dzieci z ADHD może być nieco mniejsze, co wpływa na komunikację między półkulami, a tym samym na przetwarzanie informacji i koordynację działań.
Mózgowe jądra podstawne: Te struktury są zaangażowane w regulację emocji i zachowań. U dzieci z ADHD mogą występować różnice w ich rozwoju, co może prowadzić do problemów z regulowaniem emocji i kontrolą zachowań.
Neurochemia mózgu
W mózgu dzieci z ADHD zachodzą również zmiany na poziomie neuroprzekaźników, które wpływają na jego funkcjonowanie:
Dopamina: Jest kluczowym neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za regulację przyjemności, motywacji i nagrody. U dzieci z ADHD może występować niedobór dopaminy, co prowadzi do trudności w koncentracji i poszukiwaniu bodźców. Niskie poziomy dopaminy mogą również wpływać na impulsywność i potrzebę ciągłej stymulacji.
Noradrenalina: Odpowiedzialna za reakcje na stres i regulację uwagi. U dzieci z ADHD może być zubożona, co skutkuje trudnościami w skupieniu się na zadaniach i utrzymaniu uwagi.
Funkcjonowanie mózgu w praktyce
W praktyce, dzieci z ADHD mogą doświadczać różnych wyzwań wynikających z powyższych różnic. Oto kilka typowych zachowań i reakcji:
Trudności w koncentracji: Z powodu zmniejszonej aktywności w płacie czołowym, dzieci z ADHD mogą mieć problemy z utrzymywaniem uwagi na zadaniach. Mogą łatwo się rozpraszać, co prowadzi do trudności w nauce.
Impulsywność: Zmniejszona kontrola impulsów sprawia, że dzieci z ADHD mogą działać bez zastanowienia, co często prowadzi do sytuacji, w których podejmują ryzykowne decyzje lub mają trudności w interakcjach społecznych.
Zmienność emocjonalna: Problemy z regulacją emocji, związane z różnicami w mózgowych jądrach podstawnych, mogą prowadzić do intensywnych reakcji emocjonalnych, co sprawia, że dzieci z ADHD często wydają się nadpobudliwe lub nadmiernie wrażliwe.
Szybkie przetwarzanie informacji: Mimo trudności w koncentracji, dzieci z ADHD mogą szybko przetwarzać informacje, zwłaszcza w sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji. To może być atutem w dynamicznych środowiskach.
Silne strony dzieci i dorosłych z ADHD

Choć ADHD często kojarzy się z wyzwaniami, warto zwrócić uwagę na liczne silne strony, które mogą być obecne zarówno u dzieci, jak i dorosłych z tym zaburzeniem. Zrozumienie tych mocnych stron jest kluczowe, aby stworzyć pozytywne środowisko, które pozwala na rozwijanie potencjału.
Silne strony dzieci z ADHD
Kreatywność: Dzieci z ADHD często mają niezwykle wybujałą wyobraźnię. Ich zdolność do myślenia „poza schematami” pozwala im na tworzenie oryginalnych pomysłów. Na przykład, w zajęciach plastycznych mogą wymyślać innowacyjne sposoby na wykorzystanie materiałów, które dla innych wydają się bezużyteczne. Tego rodzaju kreatywność może być niezwykle cenna w różnych dziedzinach, od sztuki po naukę.
Energia i entuzjazm: Dzieci z ADHD często charakteryzują się dużą ilością energii, co może być atutem w sytuacjach wymagających aktywności fizycznej i zaangażowania. Ich entuzjazm do odkrywania świata sprawia, że są często liderami w grupie, zarażając innych swoją pasją do zabawy i nauki.
Umiejętności społeczne: Mimo trudności w koncentracji, wiele dzieci z ADHD potrafi nawiązywać silne relacje z rówieśnikami. Ich impulsywność może przyciągać innych do zabawy, a chęć do interakcji często owocuje umiejętnościami społecznymi. Takie dzieci mogą być świetnymi mediatorskimi, potrafiącymi rozwiązywać konflikty i zjednywać sobie przyjaciół.
Zdolności do szybkiego przetwarzania informacji: Dzieci z ADHD często potrafią szybko przetwarzać bodźce z otoczenia, co może być zaletą w sytuacjach, gdzie wymagana jest szybka reakcja. Przykładem mogą być gry zespołowe, gdzie umiejętność szybkiego dostrzegania możliwości i podejmowania decyzji jest kluczowa.
Silne strony dorosłych z ADHD
Innowacyjność: Dorosłe osoby z ADHD często odnoszą sukcesy w zawodach wymagających kreatywności i innowacyjności. Z ich umiejętnością myślenia nieszablonowego i podejścia do problemów z nowej perspektywy, mogą przyczynić się do tworzenia nowatorskich rozwiązań. Przykładem mogą być projektanci, artyści czy przedsiębiorcy, którzy potrafią wykorzystać swoją wyobraźnię w praktyczny sposób.
Zdolność do multitaskingu: Mimo, że dzieci z ADHD często mają trudności z koncentracją na jednym zadaniu, wielu dorosłych z tym zaburzeniem potrafi z powodzeniem zarządzać wieloma zadaniami jednocześnie. Ich umiejętność przełączania się pomiędzy różnymi obowiązkami może być atutem w szybkim tempie pracy.
Pasja i determinacja: Gdy dorosłe osoby z ADHD znajdą coś, co je pasjonuje, często angażują się w to w pełni. Ich determinacja i zaangażowanie mogą prowadzić do osiągania celów, które dla innych mogą wydawać się nieosiągalne. Przykładami mogą być osoby, które z powodzeniem prowadzą własne firmy lub angażują się w działalność charytatywną.
Umiejętności przywódcze: Wiele dorosłych z ADHD wykazuje silne zdolności przywódcze. Ich charyzma, umiejętność zarażania innych entuzjazmem i pozytywna energia sprawiają, że potrafią inspirować innych do działania. Takie cechy mogą prowadzić do sukcesów w rolach menedżerskich i liderów grup.
Wspieranie dzieci z ADHD w przedszkolu
Stworzenie przyjaznej atmosfery w przedszkolu, która sprzyja dzieciom z ADHD, jest niezwykle ważne. Oto kilka strategii, które można wdrożyć, aby wspierać te dzieci:
Krótka i konkretna komunikacja: Używanie prostych poleceń jest kluczowe. Nauczyciel może powiedzieć „Proszę, weź klocki i zbuduj coś wysokiego” zamiast „Możesz zbudować coś, co uważasz za interesujące”. Krótkie, konkretne polecenia są łatwiejsze do przetworzenia.


Strefy relaksu: Tworzenie przestrzeni, w której dzieci mogą się wyciszyć, jest bardzo ważne. Krótkie przerwy na odpoczynek mogą być niezwykle korzystne. Na przykład, w kąciku relaksacyjnym mogą znajdować się poduszki, książki i przytulne elementy, które pomogą dzieciom naładować baterie.
Wprowadzenie rutyny: Ustalenie stałego harmonogramu dnia może pomóc dzieciom z ADHD przewidywać, co nastąpi następnie. Na przykład, jeśli dzieci wiedzą, że po śniadaniu zawsze jest czas na zabawę w ogrodzie, będą miały mniej powodów do niepokoju.

Wsparcie emocjonalne: Budowanie pozytywnych relacji z nauczycielami i rówieśnikami jest kluczowe. Przykładem może być system „wielkiego brata” lub „wielkiej siostry”, gdzie starsze dzieci pomagają młodszym w rozwiązywaniu problemów społecznych. Takie wsparcie może pomóc dzieciom z ADHD poczuć się akceptowanymi i zrozumianymi.
Takim doskonałym pomysłem są też warsztaty uważności wprowadzone do codziennej rutyny.

Zróżnicowane metody nauczania: Wprowadzanie różnych form aktywności, takich jak ruch, sztuka i muzyka, konstruowanie może pomóc w utrzymaniu zainteresowania dzieci z ADHD.
Rola rodziców i nauczycieli
Współpraca między rodzicami a nauczycielami jest kluczowa w procesie wsparcia dzieci z ADHD. Rodzice, którzy dobrze znają swoje dzieci, mogą dostarczyć nauczycielom cennych informacji o ich potrzebach i preferencjach. Na przykład, jeśli dziecko w domu ma ulubioną zabawkę, nauczyciel może użyć jej w przedszkolu, aby przyciągnąć uwagę dziecka i pomóc mu w skupieniu się.
Dodatkowo, warto zorganizować spotkania, na których rodzice i nauczyciele mogą dzielić się doświadczeniami i pomysłami na wsparcie dzieci z ADHD. Dzięki takiej wymianie informacji można wprowadzać skuteczne strategie, które poprawią jakość życia dzieci w przedszkolu.
Kiedy szukać pomocy?

Nie każde dziecko, które ma trudności z koncentracją, ma ADHD. Jednak jeśli objawy są intensywne i wpływają na codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się ze specjalistą. Diagnostyka ADHD może być skomplikowana, ale odpowiednia pomoc w postaci terapii, wsparcia psychologicznego czy farmakologii może znacznie poprawić jakość życia dziecka.
Rozpoznawanie ADHD u dzieci w wieku od 2-4 lat może być szczególnym wyzwaniem ze względu na dynamiczny charakter objawów oraz konieczność różnicowania z innymi zaburzeniami o podobnej symptomatologii.
Podsumowanie
ADHD w przedszkolu to wyzwanie, które wymaga zrozumienia i empatii zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców względem nauczycieli.
Dzieci z tym zaburzeniem zmagają się z brakiem koncentracji, impulsywnością, emocjonalnością, co wpływa na ich doświadczenia w edukacji przedszkolnej ich jak i całej grupy.
Wspieranie ich poprzez wprowadzenie odpowiednich strategii oraz stworzenie przyjaznego środowiska jest kluczowe dla ich rozwoju.
Jest wiele opracowań poruszających temat ADHD. Szacuje się, że w Polsce minimum co dziesiąte dziecko ma spektrum ADHD. Dlatego warto wiedzieć coraz więcej na temat tego obszaru.
Wymienię 2 pozycje – „Potęga ADHD” Andersa Hansena i „ADHD: Twój mózg jest ok” Tamary Rosier, które mogą stanowić cenną pomoc dla nauczycieli i rodziców, którzy pragną lepiej zrozumieć potrzeby dzieci z ADHD. Dlaczego te? Ponieważ mocno podkreślają też mocne strony dzieci i dorosłych w spektrum ADHD i ukrywający się w nich potencjał.
Razem możemy stworzyć przestrzeń, w której każde dziecko, niezależnie od swoich trudności, będzie mogło rozwijać swoje umiejętności i talenty, czując się akceptowanym i zrozumianym. Dzięki empatii i wiedzy możemy pomóc dzieciom z ADHD odnaleźć się w świecie, który często bywa dla nich zbyt intensywny.
Ale dla kogóż teraz nie jest zbyt intensywny?
Autor: Katarzyna Kosakowska
Więcej o braku koncentracji u dzieci