Przedszkole Bymyra na kole podbiegunowym
W lutym odbyłam wizytę studyjną w jednym z modelowych przedszkoli norweskich, które uosabiają i odzwierciedlają skandynawski model edukacji przedszkolnej.
Przedszkole Bymyra, które odwiedziłam w Tromso jest jednym z sześciu przedszkoli wchodzących w skład przedszkoli Sør-Tromsøya. Przedszkole Bymyra to przedszkole wielokulturowe, które pracuje z różnorodnością . Posiada miejsca dla ponad 100 dzieci w wieku 0-6 lat i jest zbudowane jako wzorcowe publiczne norweskie przedszkole.
Podzielone jest na dwa skrzydła z trzema podstawami pomieszczeniami na każdym skrzydle. Są sale wspólne, z których korzystają wszyscy, oraz tzw. sale bazowe, które przeznaczone są dla danej grupy dzieci. Oczywiście najważniejszym miejscem jest plac zabaw, w którym dzieci spędzają najwięcej czasu. W przedszkolu w Bymyra cały plac był zaśnieżony, ale wyraźnie przebijała się górka do zjeżdżania sankami. Nauczyciele ochoczo towarzyszyli dzieciom we wspólnej zabawie bawiąc się podobnie jak one.
Z założenia wszystkie 5-latki uczestniczą w ciągu roku w tzw. grupie na świeżym powietrzu i przebywają nie w salach, ale w tzw. chatce grillowej na świeżym powietrzu.
Dzięki bliskości centrum i otwartym przestrzeniom na Tromsøya są doskonałe możliwości do zdobywania różnorodnych doświadczeń poza przedszkolem, w środowisku lokalnym. Dzieci głównie czerpią korzyści z przebywania na łonie natury. Zadziwienie, doświadczenia, życie na świeżym powietrzu i wszechstronny rozwój to słowa kluczowe dla pracy przedszkola w Norwegii.
Głównym celem nauczycieli jest to, aby wszystkie dzieci dobrze się znały i czuły się bezpiecznie.
Co nas łączy?
Co jest spójne w pracy w przedszkolu norweskim i polskim a co możemy wziąć dla siebie i wzmocnić? Z tym, że jeśli chodzi o polskie przedszkole, pozwolę sobie na odwołanie się do pracy Baby City – jako placówki modelowej – która najlepiej znam:-)
Wspólne dobro - szacunek i wspólny cel
W systemie norweskim, głównym celem przedszkola jest to, by zapewnić dzieciom możliwość doświadczenia przynależności i radości ze wspólnego działania i uczestniczenia w społeczności przedszkola. Wykorzystują każdą różnorodność jako zasób prowadząc edukacje włączającą.
To bardzo spójne z programem Baby City, którego najwyższym celem jest budowanie kluczowych kompetencji społecznych, które mają sprzyjać temu, by dzieci czuły się dobrze z innymi i samym sobą. Podobnie koncentrujemy się na tym, aby wszystkie dzieci były widziane i słyszane, a tym samym wspieramy ich w poznawaniu i eksploracji świata. Pracujemy mocno na budowaniu odpowiednich kompetencji społecznych i emocjonalnych dzieci w życiu codziennym. W Norwegii ma to miejsce głównie podczas codziennej aktywności dzieci. My troszczymy się o to, również podczas zajęć treningu umiejętności społecznych, które Baby City organizuje cyklicznie dla niektórych dzieci.
Łączy nas duża uważność nauczycieli na intencje i potrzeby dziecka. I to jest wspaniały progres w stosunku do tego jak wyglądała edukacja przedszkolna jeszcze paręnaście lat temu w Polsce. W Norwegii, budowanie kompetencji społecznych to podstawowe zadanie przedszkola. U nas wydaje się, że obszar edukacji wciąż bierze górę.
Zrówoważony rozwój
Norweskie przedszkola, wzmacniając społeczne kompetencje dzieci, zwracają szczególną uwagę również na to, by dzieci wiedziały, że mają istotną rolę (teraz i w przyszłości) w pracy na rzecz zrównoważonego rozwoju. Budują ich odpowiedzialność za samych siebie oraz świat, w którym będą żyły.
Myślę, że podobne idee przebijają się coraz widoczniej w polskich placówkach. Dzieci powinny znać wartość dbania o siebie nawzajem i przyrodę. Jednocześnie chcemy uczyć dzieci krytycznego myślenia, etycznego postępowania i okazywania solidarności. Dziecięcy egocentryzm warto przekształcić w koncentrację na innych oraz wyzwania świata – głównie ekologiczne.
To na co warto zwrócić uwagę i co wymaga refleksji – w Norwegii, nauczyciele są niezwykle uważni na pracę na rzecz zapobiegania znęcaniu się, dyskryminacji, braku szacunku dzieci względem dzieci, dzieci względem rodziców i nauczycieli i w relacjach nauczyciel – rodzic.
Nauczyciele pomagają dzieciom w tym, aby szanowały się nawzajem i nauczycieli. Przedszkole ma zerową tolerancję dla dyskryminacji i przemocy. W takich sytuacjach bardzo często włączana jest cała rodzina do pracy z dzieckiem, a nawet inne instytucje do tego przewidziane.
Udział dzieci w procesie edukacji
Zrównoważony rozwój to też partnerskie traktowanie siebie nawzajem. My, podobnie jak Norwegowie od wielu lat:
- Zapewniamy dzieciom uczestnictwo i udział w procesach decyzyjnych zarówno do treści dydaktycznej, jak i do jego procesów uczenia się. To tzw. oddolne uczenie się
- Dajemy czas i umożliwiamy urozmaiconą zabawę, która zapewnia możliwość nauki, dobrych doświadczeń, radość i robienie postępów. W tym celu skupiamy się na tym, jak są wyposażone sale i plac zabaw na świeżym powietrzu, tak aby zachęcały do różnych rodzajów zabaw.
- Mamy postawę doceniającą w stosunku do postępów dzieci. Wzmacniamy prawidłowe wzorce, zastanawiamy się nad rozwiązaniami wspólnie z dziećmi, kierujemy i zachęcamy do samodzielnego myślenia.
- Uczymy dzieci troski, wspólnie ustalamy zasady i granice, uczymy okazywania sobie wzajemnego szacunku.
Wdrożony system pozytywnej dyscypliny spełnia swoją rolę, a aktywne uczestnictwo w procesie edukacji, które ma budować odpowiedzialność za swój proces uczenia jest niezwykle istotne. I tutaj myślę, że ważna uwaga do przyszłej reformy systemu edukacji. Przedszkola i szkoły potrzebują większej swobody w dobieraniu nauczanych treści do grupy/ klasy. Autonomia szkół jest mocno ograniczona podstawą programową, a przestrzeń do oddolnego uczenia się jest niska.
Norweskie przedszkola mają dość jasno wypracowany system oceny przedszkola przez dzieci. Dzieci mają prawo do wyrażania swoich poglądów na temat codziennej działalności, oraz w sprawach ich dotyczących.
Oznaki dobrej praktyki, które po części występują – szczególnie w pracy projektowej w Baby City), to przede wszystkim to, że
- projekty i praca zaczyna się od poznania zainteresowań i życzeń dzieci, a następnie nauczyciel śledzi ich inicjatywy w życiu codziennym. Dzieci mają okazję wpłynąć na swoje codzienne życie
Natomiast warto pochylić się nad poniższymi dobrymi praktykami. W Bymyra:
- Dzieci wspólnie oceniają miniony miesiąc i planują dalszą pracę.
- Przeprowadzane są swego rodzaju wywiady z dziećmi, które przekazują swój feedback dla nauczycieli.
Komunikacja i język
W tym obszarze jesteśmy bardzo podobni mając świadomość tego, że w okresie przedszkolnym buduje się sposób komunikacji i kody językowe. Podobnie:
- Wzmacniamy świadomość języka w życiu codziennym, stosujemy dobre modele językowe i ubieramy w słowa to, co widzimy i robimy z dziećmi.
- Prowadzimy codzienne zajęcia czytelnicze dla dzieci. Literatura jest dostępna we wszystkich salach. Dzieci mają okazję doświadczyć różnorodności, narracji kulturowych i najnowszej literatury.
- Do zajęć stymulujących język wykorzystywane się piosenki, rymowanki.
- Nauczyciele angażują się w zabawy dzieci i są świadomi swojego tonu rozmowy.
- Nauczyciele wspierają i kierują dziećmi podczas zabawy i interakcji, mają otwartą komunikację z dziećmi używając ich kodu językowego (też języka niewerbalnego, taki jak mimika, dźwięk i ruch).
Ciekawe w Norwegii są zajęcia z tzw. czytania dialogowego w małych grupach. U nas podobnie wyglądają zajęcia dramowe ale może warto wpleść również elementy znaków i liter?
Metody pracy w przedszkolu
Metody pracy uwzględniają potrzeby dzieci w zakresie opieki i zabawy, promują naukę i edukację, a także dają dzieciom możliwość uczestniczenia w każdej aktywności.
Nauczyciele posługują się zróżnicowanymi metodami pracy i dostosowują ja do indywidualnych potrzeb dzieci, grup dzieci i środowiska lokalnego. Wybór metod pracy sprawia, że treści w przedszkolu są ekscytujące i różnorodne. Metody pracy mają pomóc w tworzeniu zaangażowania emocjonalnego, zainteresowania i motywacji oraz zapewnić możliwość zdobywania nowych doświadczeń.
Oznaki dobrej praktyki:
- Należy dbać o tyo, aby wszystkie dzieci mogły doświadczyć postępów w oparciu o własne zasoby
- Nauczyciele muszą być świadomi składu grupy i dynamiki grupowej.
- Wszyscy pracownicy powinni być zaangażowani w pracę w zakresie edukacji ogólnej i specjalnej, które są dostosowane do indywidualnego dziecka i grupy. Jest ścisły dialog z rodzicami.
- Jest aktywny związek między procesami uczenia się i rozwoju dzieci.
- Powinna być możliwość pracy w mniejszych grupach zabawowych i językowych
Przygotowanie do szkoły i osiągnięcie gotowości szkolnej
Ten temat jest bólem głowy większości rodziców 6 latków – na pewno w Warszawie, gdzie do szkół społecznych lub prywatnych jest więcej kandydatów niż na studia – 5-10 dzieci na 1 miejsce!!!
Ostatnimi czasy trwa wyścig o to, kto jest lepiej przygotowany. Wymogi na testach gotowości szkolnej są po pierwsze niedookreślone. A po drugie dyrektorzy szkół – z uwagi na ogrom kandydatów – podkręcają śrubę. Egzamin dla 6 latków potrafi trwać parę godzin!!! A czynniki eliminujące są groteskowe, np. dziecko odezwało się niepytane, lub nie przeczytało tekstu wystarczająco szybko! Stąd przedszkola mają ból głowy. Ostatni rok zerówkowy to wyścig z czasem, by każdego dobrze przygotować do nieznanych wymogów. Oczywiście kosztem zabawy i czasu wolnego.
Jak się to odbywa w Norwegii?
Po jesiennych spotkaniach rodziców nt. przejścia dziecka z przedszkola do szkoły, dzieci biorą udział w tzw. klubie przedszkolnym, którego celem jest przygotowanie dzieci do rozpoczęcia nauki w szkole za pomocą dostosowanych zajęć edukacyjnych.
Szczególny nacisk kładziony jest na kwestie kompetencji społecznych jako warunku dobrego udziału w edukacji szkolnej. W przedszkolu nie ma żadnej zaawansowanej edukacji szkolnej, tj. nauki czytania, pisania, arytmetyki. Dzieci w klubie przedszkolnym uczestniczą w grupie plenerowej. Są wycieczki po okolicy, które mają służyć budowaniu samodzielności i pozyskiwaniu wiedzy ogólnej. Na spokojnie, bez stresu, bez wyścigu.
Na koniec dwa ważne obszary, które dotyczą współpracy przedszkola z rodzicami oraz planowania, dokumentacji i oceny jakościowej pracy.
Współpraca domu i przedszkola
Przedszkole w Norwegii dba o potrzeby dzieci we współpracy z domem rodzinnym. Ten kontakt jest dość ścisły – od codziennych spotykań z rodzicami podczas przyprowadzania i odbioru dziecka, komunikacji elektronicznej, do zebrań organizowanych 2 razy w roku.
W Polsce coraz więcej przedszkoli oferuje podobny kontakt. Poza zebraniami i codziennymi kontaktami, organizujemy dni otwarte na indywidualny kontakt rodzica z nauczycielem. W Baby City pracujemy na elektronicznym systemie do komunikacji z rodzicami Kidsview. W nim rodzice mogą zarejestrować nieobecność dziecka, uzyskać informacje o wydarzeniach dnia, zdjęcia i wiadomości z codziennego życia dziecka. Wszystko przy zachowaniu najwyższych standardów przechowywania, udostępniania i przetwarzania danych osobowych.
Nas szczególnie zainspirował norweski pomysł organizacji 2 razy w roku konferencji / szkoleń merytorycznych dla rodziców, na które zapraszani są goście z zewnątrz, prelegenci. Tematy takich spotkań ustalane są i omawiane wspólnie z rodzicami.
Ponadto, dość istotną rolę odgrywają ankiety kierowane do rodziców nt. działania przedszkola. Rodzice dodają komentarze ogólne lub dotyczące własnego dziecka i jego rozwoju. Nauczyciele mają do nich dostęp, Coroczne ankiety dla rodziców, są ważne dla pracy edukacyjnej przedszkola.
Uczące się przedszkole
W Norwegii, sektor przedszkoli przeszedł poważne zmiany w ciągu ostatnich 20 lat. Uderzającą cechą jest to, że od ogromnego braku miejsc w żłobkach i przedszkolach przeszli do niemal pełnego zasięgu tych placówek. W związku z silnym rozwojem tego sektora, rosną również obawy dotyczące jakości ich funkcjonowania. Wydaje się, że Polska znajduje się właśnie w takim momencie. Rynek placówek oświatowych urósł znacznie. Jednak nie każda z nich prezentuje ten sam standard opieki i edukacji.
Chęć rozwoju jakościowego jest często powiązana z rozwojem przedszkola jako organizacji uczącej się. Przedszkole jako społeczna instytucja wychowawcza musi się zmieniać i rozwijać, być organizacją uczącą się, aby była przygotowana na nowe wymagania i wyzwania. Rozwój jakości pracy wiąże się z ciągłym doskonaleniem kadry.
Istnieje tutaj szereg dobrych praktyk norweskich, o których z przyjemnością napiszę w kolejnym artykule.
Katarzyna Kosakowska
